دانسته های یک پرستار و مشاوره ی پرستاری

سفتریاکسون پر عارضه ترین دارو در گزارش های رسیده به مرکز ثبت و بررسی عوارض ناخواسته دارویی(ADR) کشور :

عوارض گزارش شده عمدتا مشتمل بر عوارض پوستی، عوارض گوارشی، تنگی نفس، شوک آنافیلاکسی، واکنشهای شبه آنافیلاکسی و ایست قلبی بوده و در بسیاری موارد واکنش بصورت شدید و تهدید کننده حیات بیمار بوده است.

سفتریاکسون یک آنتی بیوتیک از نسل سوم سفالوسپورینها که در میان عوارض دارویی به ثبت رسیده در مرکز ثبت و بررسی عوارض ناخواسته داروها(ADR) بیشترین تعداد گزارش را به خود اختصاص داده است، بطوری که از میان گزارشهای رسیده به مرکز ADR تا آذر ماه 89 سفتریاکسون با 1715 مورد گزارش مسبب بیشترین عوارض و همچنین با ثبت 55 مورد مرگ، بیشترین تعداد مرگ را نیز به خود اختصاص داده است.

عوارض گزارش شده عمدتا مشتمل بر عوارض پوستی، عوارض گوارشی، تنگی نفس، شوک آنافیلاکسی، واکنشهای شبه آنافیلاکسی و ایست قلبی بوده و در بسیاری موارد واکنش بصورت شدید و تهدید کننده حیات بیمار بوده است.

متاسفانه یکی از دلایل افزایش وقوع عوارض دارویی با سفتریاکسون مصرف بی رویه این دارو در موارد غیر ضروری می باشد، مواردی همانند سرماخوردگی و یا مواردی که از جمله موارد مصرف تایید شده این فرآورده در منابع علمی نبوده و با مصرف سایر فرآورده های ایمن تر قابل درمان می باشند.

یکی دیگر از عواملی که موجب افزایش وقوع عوارض ناخواسته با سفتریاکسون شده است عدم بررسی سابقه حساسیتی بیمار به پنی سیلینها و یا سایر سفالوسپورینها می باشد، چون پنی سیلین ها و سفالوسپورینها حساسیت متقاطع داشته و افراد حساس به پنی سیلینها ممکن است نسبت به سفالوسپورینها هم حساس باشند لذا سابقه حساسیتی فرد به آنتی بیوتیک می بایست قبل از مصرف دارو در نظر گرفته شود.

از طرف دیگر عدم رعایت برخی نکات در تزریق این فرآورده از جمله تزریق سریع وریدی و همچنین تزریق در مراکزی که فاقد امکانات و تجهیزات سیستم احیا هستند موجب گردیده است که در صورت بروز واکنشهای شدید امکان کنترل و انجام اقدامات درمانی مناسب وجود نداشته باشد.

به منظور اطلاع رسانی به همکاران گرامی و با هدف کاهش شیوع عوارض ناخواسته ناشی از مصرف سفتریاکسون، توجه همکاران عزیز را به رعایت برخی نکات که در اطلاعیه های مرکز ثبت و بررسی عوارض دارویی کشور آمده است جلب مینماید.

چند توصیه برای کاستن احتمال بروز عوارض خطرناک ناشی از مصرف سفتریاکسون:

1. از تجویز دارو در مواردی مانند سرماخوردگی و مواردی که از جمله موارد مصرف تایید شده این فرآورده نیست اکیداً خودداری شود. همچنین از جایگزین نمودن فرم تزریقی آنتی بیوتیکها در مواردی که اشکال خوراکی موثر و قابل تجویز هستند جداً پرهیز شود.

2. توصیه میشود قبل از تزریق سفتریاکسون سابقه حساسیت فرد به سفالوسپورینها و پنی سیلینها بررسی شود. مصرف دارو در افراد حساس به سایر سفالوسپورینها ممنوع بوده و در افراد حساس به پنی سیلین نیز تنها در صورت ضرورت و عدم امکان استفاده از سایر داروها تزریق باید با احتیاط فراوان صورت پذیرد.

3. با توجه به یافته های جدید سازمان غذا و دارو امریکاFDA و گزارش مرگ ناشی از مصرف همزمان سفتریاکسون با فرآورده های حاوی کلسیم، مصرف همزمان سفتریاکسون با محلولها و یا فرآورده های حاوی کلسیم حتی بصورت تزریق از رگهای متفاوت ممنوع بوده و مصرف محلولها و فرآورده های حاوی کلسیم تا 48 ساعت پس از آخرین دوز سفتریاکسون نیز در تمام گروههای سنی ممنوع می باشد.

4. استفاده از رقیق کننده های حاوی کلسیم مانند محلول رینگر به منظور آماده سازی سفتریاکسون جهت تزریق ممنوع می باشد.

5. با توجه به تاثیر سرعت تزریق سفتریاکسون بر میزان وقوع و کنترل عوارض آن توصیه میشود از تزریق سریع وریدی جلوگیری بعمل آمده و تزریق سفتریاکسون در محلول مناسب حداقل 15 الی 30 دقیقه به طول انجامد.

6. تزریق دارو بایستی صرفاً توسط افراد مجرب و در مراکز مجهز به سیستم احیا انجام گیرد.

7. با توجه به توانایی سفتریاکسون در جابجایی بیلی روبین از محل اتصال آن به آلبومین پلاسما و احتمال بروز انسفالوپاتی ناشی از افزایش سطح بیلی روبین، مصرف سفتریاکسون در نوزادان مبتلا به هایپربیلی روبینمیا (بویژه نوزادان نارس) ممنوع می باشد.

منبع:
1. اطلاعیه های شماره 39 و 45 و 80 و 98 و 102 مرکز ثبت و بررسی عوارض ناخواسته دارویی